Het autonome zenuwstelsel (AZS) is een deel van het perifere zenuwstelsel dat de onwillekeurige functies van het lichaam regelt. Het AZS werkt grotendeels zonder dat je erover na hoeft te denken en stuurt belangrijke processen zoals je hartslag, ademhaling, spijsvertering en bloeddruk.
De onderdelen van het autonome zenuwstelsel
1. Het sympathische zenuwstelsel (actief zijn)
Dit deel van het AZS zorgt voor de “vecht-of-vlucht” reactie in stressvolle of bedreigende situaties. Wanneer dit systeem aan het werk is, gaat je hartslag omhoog, worden je pupillen groter, ga je sneller ademen en stopt je spijsvertering even. Dit zorgt ervoor dat je snel kunt reageren op gevaar.
In het dagelijks leven ervaren veel mensen stress en druk. Bij stress komen verschillende hormonen en neurotransmitters vrij die je lichaam helpen om te gaan met de bedreigende situatie. De belangrijkste zijn adrenaline en noradrenaline, die door je bijnieren worden geproduceerd. Deze stoffen zorgen ervoor dat je hartslag versnelt, je bloeddruk stijgt en je ademhaling toeneemt. Ook cortisol, een ander stresshormoon, wordt aangemaakt door je bijnieren. Cortisol helpt je lichaam om energie vrij te maken door de omzetting van eiwitten en vetten in glucose te stimuleren. Daarnaast speelt het een rol in het onderdrukken van niet-essentiële functies tijdens stress, zoals je immuunsysteem en spijsvertering.
2. Het parasympathische zenuwstelsel (rest & digest)
Dit systeem doet het tegenovergestelde van het sympathische systeem. Het helpt je lichaam te ontspannen na stress en zorgt ervoor dat je herstelt en energie opslaat. Het bevordert je spijsvertering, verlaagt je hartslag en helpt je voedingstoffen op te nemen.
De nervus vagus, 10e hersenzenuw, is één van de belangrijkste zenuwen van het parasympathische zenuwstelsel. Deze lange zenuw loopt van je hersenstam naar je buik, en beïnvloedt bijna elk orgaan in je lichaam. De vagus zenuw helpt bij de regulatie van je hartslag, ademhaling en spijsvertering, en speelt een rol in het verminderen van ontstekingen. Een goede werking van de vaguszenuw is essentieel voor je algehele gezondheid en welzijn.
Met het drukke leven van tegenwoordig is het belangrijk om de nervus vagus te activeren. Hoe je deze zenuw “wakker” kunt maken, kun je hier lezen
3. Het enterische zenuwstelsel
Ook wel je “tweede brein” genoemd, regelt dit systeem de spijsvertering zonder hulp van het centrale zenuwstelsel. Het bestaat uit een netwerk van zenuwcellen die onder andere je darmbewegingen en de afscheiding van verteringssappen regelen.
Wat doet het autonome zenuwstelsel?
Reguleren van je hartslag
Het AZS past je hartslag aan, afhankelijk van wat je lichaam nodig heeft. Het sympathische systeem verhoogt je hartslag tijdens fysieke activiteit of stress, terwijl het parasympathische systeem de hartslag verlaagt als je rust.
Controle van je ademhaling
Hoewel je de ademhaling bewust kunt beïnvloeden, wordt deze meestal automatisch geregeld door het AZS. Het sympathische systeem laat je sneller ademen in stressvolle situaties om meer zuurstof naar je spieren te sturen, terwijl het parasympathische systeem je ademhaling vertraagt als je ontspant.
Spijsvertering
Het AZS regelt je spijsvertering via het enterische zenuwstelsel. Het parasympathische systeem bevordert je spijsvertering door meer verteringssappen af te scheiden en voedsel sneller door je darmen te bewegen. Het sympathische systeem stopt de spijsvertering tijdens stress. (dan heb je namelijk iets belangrijkers te doen)
Reguleren van je lichaamstemperatuur
Het AZS helpt je lichaamstemperatuur te regelen door zweten en de bloedstroom naar je huid te controleren. Het sympathische systeem zorgt ervoor dat je zweet en je bloedvaten verwijden om overtollige warmte af te geven, terwijl het parasympathische systeem warmte vasthoudt als het koud is.
Invloed op je pupillen
Het AZS regelt ook de grootte van je pupillen. Het sympathische systeem maakt je pupillen groter in situaties met weinig licht of tijdens stress, zodat er meer licht in je ogen komt. Het parasympathische systeem maakt je pupillen kleiner bij fel licht of tijdens ontspanning.
Conclusie
Het autonome zenuwstelsel speelt een belangrijke rol in het handhaven van de balans in je lichaam en het aanpassen aan veranderende omstandigheden. Door de onwillekeurige functies te regelen, zorgt het ervoor dat je kunt reageren op stress, goed kunt rusten en herstellen, en dat alle belangrijke lichaamsprocessen soepel verlopen. Door het AZS te begrijpen, kunnen we beter waarderen hoe belangrijk ontspanning en stressbeheer zijn voor onze algehele gezondheid.
Ons lichaam kan veel stress hebben, mits het maar op tijd weer kan ontspannen. Als je te veel “aan” staat, dan kun je last krijgen van o.a. psychosomatische klachten. Denk hierbij aan hoofdpijn, spanning in de nek- en schouderspieren, verteringsproblemen en rugpijn.
Het ontspannen, dus activeren van je nervus vagus, is echt heel belangrijk. Lees hier meer informatie over de nervus vagus en hoe je deze kunt activeren. Ik ondersteun je hier graag bij!
